برنامه درسی به عنوان یک حوزه تخصصی، محدود به مجموعهای از تجارب و یادگیرهای از پیش تعیین شده نیست. عوامل دیگری به طور اجتناب ناپذیر در کنار برنامههای رسمی وجود دارند که در بسیاری از جنبهها به طورگسترده، پایدارتر و نافذتر، درشکلگیری تجارب، انتقال افکار، نگرشها، ارزش ها و اعمال و رفتار دانشآموزان تاثیر میگذارند و نفوذ آنها کل فرایند تعلیم و تربیت را تحت تاثیر قرار میدهند. چنین تجاربی را که در طی تحصیل در مدرسه و کلاس درس آموخته و درک می شود و جزء برنامه درسی از قبل تعیین شده نیست، برنامه درسی پنهان یا پیامدهای قصدنشده گویند که دارای آثار مثبت و منفی فراوان بر دانشآموزان است. کم توجهی و غفلت از آثار منفی میتواند تحقق اهداف والای تعلیم و تربیت را دچار مشکل سازد. گرچه این یادگیریها و تجارب، در برنامهدرسی صریح و از پیش طراحی شده پیش بینی نگردیده، اما آنها یک برنامه درسی واقعی را تشکیل می دهند زیرا در زمره مهمترین و موثرترین محتواهای آموزشی هستند که دانشآموزان در مدرسه به طور طبیعی یاد می گیرند. این برنامهدرسی در مدرسه آموزش داده میشود و از تجارب داخل کلاسها، کتابخانهها، جشنها، و محیط اجتماعی مدرسه شکل میگیرد( علیخانی و مهرمحمدی،40:1384).
بدون تردید یکی از مولفههای بسیار مهم در شکلگیری مسئولیتپذیری دانشآموزان، در مدرسه برنامهدرسی پنهان است دانشآموزان از طریق برنامههای درسی و به ویژه برنامهدرسی پنهان با انواع دانش علمی، اجتماعی تاریخی، سیاسی و…و مهارتها و نگرشهای مختلفی همچون احترام، صداقت، همدردی ،وطن پرستی ، تعهد، انضباط ، رعایت قانون و مقررات و غیره آشنا میشوند. (حسینعلی و غفاری،1388). اگر در جهان بینی اسلام را نگاه کنیم و در پی آن باشیم که با دید اسلام، انسان را دنبال کنیم در تحلیل، نهایت به یک اصل می رسیم و آن اینکه انسان مسئول است مسئله تعهد و مسئولیتپذیری در انسان نه چون امری مربوط به علم اخلاق بلکه به عنوان یک ضرورت حیاتی محسوب می شود، این ضرورت در خصوصیات زیستی و زندگی جمعی انسان مبتنی است(پایدار،10:1354).
مسئولیت یا مسئولیتپذیری به تنهایی اشاره به حس وظیفهشناسی، پاسخگوبودن و تعهد دارد. در یک دستهبندی کلی میتوان مسئولیتپذیری را به انواع زیر تقسیمبندی کرد: 1- مسئولیتپذیری درقبال خود 2- مسئولیتپذیری در برابر خدا 3- مسئولیتپذیری در برابر دیگران 4- مسئولیتپذیری در برابر طبیعت(طالبی و خوشبین،210:1391). اساس ایجاد حس مسئولیت در افراد به نخستین سالهای زندگی هر فرد بر میگردد. هر انسان سالم که فرایند رشد متعادل و بهنجار را پشت سر گذاشته باشد در کنار همه احساسهای طبیعی و عاطفی دارای حس پذیرفتن پیامدهای رفتار و تصمیمهای خویش میباشد(ابوطالبی،28:1389).
از جمله تحقیقات که در ایران انجام شده است میتوان به پژوهشهای زیر اشاره کرد ؛ ” سبحانی نژاد”(1379) در پژوهشی که تحت عنوان “بررسی مسئولیتپذیری اجتماعی در برنامهدرسی کنونی دوره ابتدایی ایران” یافتههای این پژوهش نشان داد در محتوای دروس پایههای چهارم و پنجم ابتدایی بیشترین توجه به مسئولیتهای مدنی بوده است. درعین حال به دو بعد شناختی و عاطفی مسئولیت های اجتماعی به طور ناقص و به بعد عملکردی آن نیز هیچ گونه توجهی نشده است. پژوهش علوی (1383) تحت عنوان ” مطالعه توصیفی ابعاد جامعهشناسی برنامه درسی پنهان در مدارس راهنمایی دخترانه شهر تبریز با تاکید بر هنجارهای روحیه علمی” تاکید اصلی پژوهش بر مقایسه هنجارها، نگرشها و باورهای برنامهدرسی پنهان، با هنجارهای شناخته شده روحیه علمی و شیوههای اعمال آن میباشد.
پژوهش بروغنی (1390) تحت عنوان”بررسی تاثیر برنامه درسی پنهان بر عواطف دانشآموزان دختر مقطع ابتدایی شهر سبزوار” در این تحقیق نقش مولفههای نه گانه برنامه درسی از منظر کلاین شامل هدفها، محتوا، فعالیتهای یادگیری دانش آموزان، روشهای ارزشیابی، منابع و ابزار یادگیری و….برعواطف دانش آموزان بررسی میشود.
همچنین از پژوهشهای مرتبط درخارج از کشور میتوان به؛ پژوهش کاروالو (1995) ارزشهای موجود در برنامهدرسی پنهان گروهی از دانشآموزان مورد مطالعه قرارداد. یافتههای این تحقیق نشان دادند که یک بازآفرینی ارزشی از طریق برنامهدرسی پنهان وجود دارد که گرایش آن نسبت به ارزشهای منفی یا غیر ارزشی است که نه فقط دانش آموزان آن را تداوم میبخشند، بلکه به طور ناخوآگاه کادر مدرسه آن را پرورش می دهد. آهولا (2000)پژوهشی باعنوان “برنامه درسی پنهان در آموزش عالی” نشان داد که دانشجویان به نسبت موفقیت در دانشگاه ناگذیرند ضوابط فرهنگی غیررسمی زندگی در محیط دانشگاه و مقررات بازی در محیطهای دانشگاهی را یاد بگیرند و به شدت احساس میکنند که نمیتوانند تصمیمات دپارتمانی و فعالیتهای آموزشی ر اتحت تاثیر قرار دهند.
پژوهش بر این باور است، از آنجا که برنامهدرسی پنهان، احتمالاٌ در بسیاری از جنبهها از برنامه درسی آشکار فراگیرتر و مؤثرتر باشد(سبحانینژاد و امیری،65:1391). از اینرو میتواند در تحقق اهدف تربیتی که یکی از آنها تجلی روحیه مسئولیتپذیری در دانشآموزان دانست، نقش مؤثری داشته باشد. هر کدام از پژوهشهای گذشته به یک بعد از نقش برنامه درسی پنهان بر یادگیری، دانشآموزان پرداختند، در واقع هر کدام از پژوهشهای گذشته به یک بعد از برنامهدرسی پنهان و مسئولیتپذیری پرداختند، اکنون این پژوهش در پی آن هست که با عنایت به ورود به مبانی نظری و نیز سوابق پژوهش در این زمینه و با توجه به اینکه تحقیق جامعی در این حوزه با این عنوان صورت نگرفته، محقق به بررسی نقش برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانشآموزان از دیدگاه معلمان پرداخته است؟
1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق :
1-2-1 اهمیت وضرورت نظری:
– افزایش دامنه دانش نظری در حوزه برنامه درسی پنهان و اهمیت آن در مسئولیتپذیری دانشآموزان
– کمک به بسط و توسعه مباحث جدید در این عرصه
- اهمیت و ضرورت کاربردی:
– دستیابی به جایگاه مولفههای برنامه درسی پنهان موجود در مدارس بر مسئولیتپذیری دانشآموزان و اتخاذ تدابیری برای استفاده گروههایی چون معلمان، مدیران، متولیان آموزش و متخصصان برنامه درسی کشور
– برنامهریزی در جهت ایجاد حس مسئولیتپذیری دانشآموزان در سایه بهرهمندی از امکانات حاصل از برنامه درسی پنهان موجود در مدارس
– فراهم کردن زمینهای برای آشنایی هر چه بیشتر معلمان با مولفههای برنامه درسی پنهان و نقش آن در مسئولیتپذیری دانشآموزان
1-3 هدف های تحقیق :
1-3-1 هدف کلی :
بررسی نقش برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانشآموزان مقطع متوسطه اول شهرگیلانغرب از دیدگاه معلمان میباشد.
- هدفهای جزئی:
- تعیین نقش مولفه معلم از مولفههای برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانش آموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان.
- تعیین نقش مولفه دانشآموز از مولفههای برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانشآموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان.
3- تعیین نقش مولفه مکان فیزیکی از مولفههای برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانش آموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان.
4- تعیین نقش مولفه روش تدریس از مولفههای برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانشآموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان.
5- تعیین نقش مولفه قوانین و مقررات از مولفههای برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانش آموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان.
6- تعیین نقش مولفه ارزشیابی ازمولفههای برنامه درسی پنهان بر مسئولیتپذیری دانشآموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان.
1-4 سؤالهای تحقیق :
1-4-1سوالهای فرعی:
1 – نقش معلم (به عنوان یکی از مولفههای برنامه درسی پنهان) بر مسئولیتپذیری دانشآموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان چگونه است؟
2- نقش دانشآموز(به عنوان یکی از مولفههای برنامه درسی پنهان) بر مسئولیتپذیری دانشآموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان چگونه است؟
3- نقش مکان فیزیکی(به عنوان یکی از مولفههای برنامه درسی پنهان) بر مسئولیتپذیری دانش آموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان چگونه است؟
4- نقش روش تدریس به عنوان(به عنوان از مولفههای برنامه درسی پنهان) بر مسئولیتپذیری دانشآموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان چگونه است؟
5-نقش قوانین و مقررات(به عنوان یکی از مولفههای برنامه درسی پنهان) بر مسئولیتپذیری دانش آموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان چگونه است؟
6- نقش ارزشیابی(به عنوان یکی از مولفههای برنامه درسی پنهان) بر مسئولیتپذیری دانشآموزان متوسطه اول شهر گیلانغرب از دیدگاه معلمان چگونه است؟
1-5 تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم تحقیق :
1-5-1 تعاریف نظری
برنامه درسی پنهان : آیسبورک(2000) برنامه درسی پنهان متشکل از پیامهای ضمنی جو اجتماعی مراکز آموزشی که نوشته نشده، ولی توسط همه احساس میشود(سعیدی رضوانی و بینقی،28:1380).
مسئولیت: عبارت است از افزایش مقاومت فرد در برابر شرایط، تا به جای پیروی از فشارهای بیرونی از الزام های درونی تبعیت کند که احساس مسئولیت یا تکلیف نامیده میشود(باقری،149:1390).
روش تدریس: مجموعه تدابیر منظمی که معلم برای رسیدن به اهداف با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ میکند(شعبانی،241:1383).
1-5-2 تعاریف عملیاتی
برنامه درسی پنهان: در این پژوهش از میان مولفههای برنامه درسی پنهان نقش مولفههای معلم، دانشآموز، قوانین و مقررات، روش تدریس، مکان فیزیکی مدنظراست.
مسئولیتپذیری: در این پژوهش منظور از مسئولیتپذیری، نظمپذیری، قابلیت اعتماد، وظیفه شناسی، رعایت قوانین و مقررات، مشارکت در فعالیتها یاددهی یادگیری و گروهی میباشد.
.2.Rules and Regulations
فرم در حال بارگذاری ...
