پیکره اقتصادی بسیاری از کشورها را گردشگری تشکیل می دهد که به عنوان دومین منبع درآمد بیش از 49 کشور در حال توسعه به حساب می آید. گردشگری راهبردی است برای افزایش درآمد، فقرزدایی و توسعه است که براساس پیش بینی WTO (سازمان جهانی گردشگری) در سال 2012 بیش از 6/8 درصد از اشتغال جهان را تشکیل می داد. بر طبق جدیدترین آمارهای ارائه شده از سوی WTO در سال 2010 ، بازار تقاضای گردشگری 935 میلیون گردشگر در سال 2013 ، حدود یک میلیارد دفتر در سال 2020 به عدد 6/1 میلیارد نفر خواهد رسید. (سقایی، 1385)

با توجه به سه عنصر مهم گردشگری یعنی جاذبه های فرهنگی، طبیعی و رویداد ، گردشگری مبتنی بر رویداد در طی 50 سال گذشته از مهمترین پدیده های اجتماعی و اقتصادی قرن بیستم بوده است.در برگزاری فستیوال 800 ساله چین که به جشن اژدها مشهور است تا رخدادهای پرزرق و برق امروزی، رویدادها مقاصد گوناگون گردشگری قرار گرفته اند. در دهه های پایانی قرن بیستم روند برگزاری رویدادهای گوناگون در مقاصد مختلف چنان شتاب گرفته است که گویا مسابقه ای در تدارک و برگزاری رویداد میان مقاصد گردشگری در جریان است. این موضوع از آنجا که مسئله توسعه گردشگری در کشور در چارچوب سیاست های کلی نظام قرار دارد، می توان به عنصری جذاب برای معرفی طیفی به نسبت روزآمدتر و قابل توسعه تراز جاذبه ها در گردشگری بدل گردد. بدیهی است نخستین گام در این مسیر شناخت انواع رویدادها و نحوه مدیریت آنهاست. (برنجبریان و مزاهدی، 1385)

موضوعات گردشگری رویداد که تقریباً در تمامی جوامع وجود دارد و منبع مهمی برای جذب گردشگری می باشد، بسیار متنوع است:

 

 

1. جشن های فرهنگی مثل جشنواره ها، کارناوال ها، رخدادهای مذهبی مثل مناسک حج و یادبودها

 

1. نشست های سیاسی و دولتی مثل جلسات سران، مراسم سلطنتی ، دیدارهای افراد سیاسی مهم

 

1. هنر و سرگرمی مثل کنسرت های موسیقی و مراسم های اعطای جوایز مثل مراسم اسکار و فستیوال کن در فرانسه

 

1. تجارت و جلسات تجاری، نمایشگاه های عرضه مصرف کنندگان

 

1. کارگاههای آموزشی و علمی مثل کنفرانس ها و سمینارها و جشن های فارغ التحصیلی

 

1. ورزش و رقابت های ورزشی مثل برگزاری المپیک و جام جهانی و مسابقات اسبدوانی

 

1. رخدادهای خصوصی مثل عروسی های خاص، مهمانی ها و اجتماعی (گتز، دونالد ، 2004)

 

گردشگری رویداد ورزشی به گردشگرانی می گویند که تماشاگران زیادی برای دیدن قهرمان ورزشی و رویداد رقابت های ورزشی به سفر می روند. گذشته از رویدادهای ورزشی زیادی که در ایران برگزاری می شود ، یکی از منحصر به فردترین رویدادهایی که توجه مردمان محلی را از دیرباز با شور و شوق فراوان به خود جلب کرده است، مسابقات اسبدوانی صحرای ترکمن به خصوص کورس بهاره و پائیزه گنبد کاووس کاووس،  پایتخت اسبدوانی ایران است. رویداد اسبدوانی گنبد کاووس کاووس در استان گلستان، با تلفیقی از فرهنگ اصیل ترکمن ، صنایع دستی ، آئین ها و سنت های قدیمی ، جایگاه خود را از دیرباز در بازار تقاضای داخلی با حجم زیاد از 7000 تا 30000 تماشاگر در هفته بدست آورده است. (زیتونلی ، 1386)

 

سطح بالای تقاضای بومی در هر هفته نشان از قابلیت های فراوان و مثبتی است که برای بدست آوردن توجه ملی نیاز به برنامه ها، توجه زیاد در بخش شناسایی دقیق و حمایت همه جانبه دولت در پیشبرد برنامه و اجرای استاندارد و درخور بین المللی از زیرساخت های پیست تا جایگاه تماشاگران و غرفه های فروش مواد غذایی و  نگهداری و پرورش و نمایش اسب دارد که نیاز به توجه عزم ملی است.نقش ها و مسئولیت ها در زمینه شناساندن این رویداد با تقویت تبلیغات و آگاه سازی باید طوری گسترش یابد که به عنوان یک برند اختصاصی برای مقاصد گردشگری قرار گیرد.

 

پیش بینی (شرط بندی) از دیگر جاذبه های خوشه ای مقصد گردشگری رویداد اسب دوانی است که در کنار رقابت اسب ها و چابکسواران با هم می تواند میزبان گردشگرانی باشد که هیجان پیش بینی را در این رقابت ها تجربه کنند.

 

پتانسیل بالای رشد و توسعه این رویداد ورزشی که تقریباً به صحرای ترکمن تعلق دارد بیشتر به منظور تأمین خواسته ها و علایق و نیاز مردم محلی شکل گرفته است. این یک نیاز اساسی است که آن را از منطقه فراتر بوده و به روی پیشرفت و گسترش و شناسایی آن فرصت هایی را در گستره ملی ایجاد کنیم تا حضور گردشگران خارج از استان را فراهم کنیم.

 

مسأله گردشگری و مؤلفه های اقتصادی، کارآفرینی، رشد و توسعه منطقه و سهم گرفتن از این بازار بزرگ و سرشار از درآمد این موضوع را می طلبد که قابلیت های موجود در منطقه را از دیدگاه علمی و آکادمیک بررسی کنیم.

 

بازاریابی نادرست، مشکلات سازمانی و تشکیلات ، وجود سازمان های موازی ، مشکلات سرمایه گذاری دولتی و خصوصی، ضعف در سیستم زیر ساخت استاندارد مطابق با مسابقات کشورهای پیشرفته  ، کمبود تأسیسات اقامتی و هتل ها ، عدم وجود پرسنل آموزش دیده و کارآمد ، عدم ارائه خدمات مناسب ، عدم اجاره ورود بانوان به دیدن و شرکت در این رویداد سنتی و فرح انگیز را می توان مهمترین موانع در توسعه گردشگری ورزشی در سطح ملی دانست. (ناصری، 1385)

 

این تحقیق به دنبال آن است که با توجه به مشاهده قابلیت ها از طرفی و وجود مشکلات از طرفی دیگر راهی را برای توسعه این رویداد بزرگ ملی پیدا کند تا پس از شناسایی و تجزیه و تحلیل موضوع، الگویی را برای معرفی آن به عنوان مقصد گردشگری معرفی نماید.

 

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

 

توسعه سوارکاری = توسعه استان

 

 در بررسی های صورت گرفته و اثبات شده کشور ایران یکی از ده کشور اول جهان از نظر جذابیت های گردشگری است و از لحاظ تنوع زیستی و جاذبه های طبیعی رتبه پنجم در جهان را دارا می باشد. سیاست، قدرت اقتصادی و اقتصاد سیاسی و فرهنگی همه باعث شده است که برای خلق رویدادهای مهم نوآوری داشته باشند تا گردشگران با انگیزه های قوی تر در رویدادها شرکت کنند و مخاطبان زیادتری در تغییرات و پیشبرد رویدادهای گردشگری سهیم باشند و در نتیجه بازاریابی ، سوددهی ، کلی فروشی و خرده فروش ها، سهم خود را از این رویدادها به نحو احسن ببرند. (پیکارد و رابینسون، 68)

 

در این میان استان هایی مانند استان گلستان که در یک منطقه طبیعی ، بکر، ساحلی و کوهستانی قرار دارد و دارای جاذبه های گردشگری ورزشی خاص هستند، می تواند مورد توجه گردشگران واقع شده و به عنوان مقصدی برای گذراندن اوقات فراغت با انگیزه تفریح و استراحت انتخاب شوند و در دوره زمانی خاص ، تعداد کثیری از گردشگران را به خود جلب کند. استان گلستان (نگارستان ایران) با طبیعت جادویی و جاذبه های فراوان ، معروف به گنجینه اکوتوریسم ایران دارای آبشارها و 500 جاذبه فرهنگی ، از توانایی گردشگری ورزشی فراوان برخوردار است وجود ورزش سنتی اسبدوانی با 3 میدان ملی که پیست اسبدوانی گنبد کاووس کاووس با زیر ساخت مناسبی که اخیراً انجام شده است، از جایگاه ویژه ای از نظر پتانسیل بالقوه و بالفعل گردشگری رویداد در کشور برخوردار است. (زتیونلی، عبدالحمید ، 1386 ، کارکن ، لیلا ، 1390)لذا تسریع در این فعالیت ، شناسایی و پژوهش درباره این منطقه برای سرمایه گذاری و جذب گردشگران جهت توسعه ضروری به نظر می رسد.

 

با برگزاری هفتگی رویداد اسبدوانی و سازوکارهای فراهم آمده و اثرات چندبخشی در فعالیت‌های اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی ، این تحقیق بدنبال آن است که ابتدا این رویداد گردشگری را شناسایی کامل کرده و قابلیت ها و پتانسیل های موجود را با نگاه دقیق تر مورد بررسی قرار دهد. در ثانی با توجه به اینکه این رویداد منحصر به فرد در یک محیط طبیعی و بومی که در استان گلستان و در چهار محیط گنبد کاووس کاووس، بندرترکمن و آق قلا و در فصل تابستان در نوروزآباد تهران انجام می گیرد و اکثر بازدیدگنندگان از مردم منطقه ترکمن صحرا تشکیل می دهند، لذا با تلاش و پی گیری ، این رویداد را از منطقه خارج کرده و توسعه و گسترش آن را به خارج از استان برای بازدیدکنندگان و گردشگران تعمیم دهیم.در این بیان مولفه های توسعه در کشور شامل بخش های زیر است:

 

 

1. شناخت رویدادهای ورزشی و سنتی و توانمندکردن توسعه گردشگری (کارکن، 1390)

 

1. تدوین استراتژی توسعه گردشگری ( اصفهانی ، 1387)

 

1. تدوین بازاریابی گردشگری (هنرو ، 1390)

 

1. بررسی آمیخته های بازاریابی در صنعت گردشگری (عباسی ، 1389)

 

1. تقویت تبلیغات و آگاه سازی در خصوص قابلیت های گردشگری منطقه و استفاده از تقویت توریسم فرهنگی و روستایی مبتنی بر رویداد اسبدوانی

 

با توجه به موضوعات مطرح شده ، هدف اصلی این پایان نامه و پژوهش ها و تحقیقات همانطور که از عنوان آن پیداست ، بررسی و ا مکان سنجی گردشگری رویداد مبتنی بر کورس اسبدوانی گنبد کاووس می باشد که آیا این رویداد محلی قابلیت تبدیل شدن به یک رویداد ملی و خوش بینانه تر به یک رویداد بین المللی و ورود گردشگران خارج از استان و بین المللی هست یا خیر؟!

 

1-3- سابقه تحقیق

 

به نظر می رسد برگزاری مسابقات و رویداد اسبدوانی پس از سالها برگزاری از نظر جذب مخاطب بومی به بلوغ خود رسیده است. با وجود اهمیت این مهم تاکنون هیچ گونه قابلیت سنجی و بررسی و تجزیه و تحلیل تحقیق جدی در خصوص این رویداد در ایران انجام نگرفته است.

 

اما در خارج از ایران به دلیل اهمیت بالای گردشگری رویداد و مسابقاتی نظیر این پژوهش ها، کتاب ها و پایان نامه های زیادی نگاشته شده است که در ذیل منابع خارجی و داخلی می آید:

 

 

1. گردشگری رویداد، راهی به سوی بدست آوردن امتیاز از طریق رقابت نویسنده دونالدگتز (2002)

 

1. گردشگری رویداد ، تعریف ، تکامل و تحقیق نویسنده ، دونالدگتز (2004) مقاله ای جامع در مورد گردشگری رویداد

 

1. توریسم ورزشی ، شرکت کنندگان ، رویکردها و برگزارکنندگان (2004) نویسنده کریس بول و مایک وید

 

1. گردشگری ، رویدادها و تغییرات اجتماعی ، دوباره سازی جهان، نویسندگان دیوید پیکارد و مایک رابینسون (2006)

 

1. فستیوال ها ، رویدادها و گردشگری ، نویسنده ؛ برنادت کوئین (2009)

 

1. توسعه گردشگری ورزشی ، نویسنده ؛ توماس هینج و جیمز هایمن (2010)

 

 و محققان داخلی به ترتیب سال و پژوهش عبارتند از :

 

 

1. شناسایی توانمندی های گردشگری ورزشی استان گلستان (1386) ، پایان نامه کارشناسی ارشد، عبدالحمید زیتونلی ، رشته تربیت
2. 
3.  بدنی ، دانشگاه پیام نور تهران

 

1. آیدین تاج زاده نمین (1389) ، بازاریابی بهترین راه توسعه گردشگری رویداد

 

1. لیلا کارکن (1390) ، نقش برگزاری رویداد اسب دوانی در توسعه گردشگری ورزشی استان گلستان ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، رشته تربیت بدنی، دانشگاه پیام نور تهران

 

1. دکتر هاشم کوزه چیان (1390) نقش ابعاد کیفیت خدمات گردشگری در رضایت مندی گردشگران ورزشی

 

امید است با انجام این پژوهش گامی در جهت شناسایی و شناساندن آن به عنوان یک رویداد قابل توجه و مهم برداشته باشیم.

 

1-4- کاربرد های متصور از تحقیق:

 

با انجام این پایان نامه تحقیقی و بررسی امکان سنجی گردشگری رویداد در استان گلستان اولین سازمانی که متنفع از این شناسایی رویداد می شوند، فدراسیون اسبدوانی جمهوری اسلامی ایران است. با رونق دادن و اثر بخشیدن به این بخش به عنوان یک رویداد مهم و بزرگ برای جذب تماشاگر، باعث پویایی این رویداد آمیخته با ورزش فرح انگیز باشد.از این پایان نامه به عنوان یک تحقیق پژوهشی در دانشگاه ها و علاقمندان به گردشگری رویداد می‌توانند استفاده کنند.

 

هیئت های سوارکاری استان ، هیئت هایی سوارکاری شهرستان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، آژانس های مسافرتی و تورگردانی و تمامی ارگان ها و سازمان هایی که در این بخش دخیل هستند می توانند باعث غنی ساختن تورهای گلستان گردی و شرکت در کورس اسب دوانی سهیم باشند.

 

1-5- فرضیه یا سوالات تحقیق

 

– بین گردش گری رویداد با کورس اسب دوانی گنبد کاووس کاووس رابطه معنی داری وجود دارد.

 

– بین مسافران خارج استان با گردش گری رویداد اسب دوانی گنبد کاووس رابطه معنی داری وجود دارد.

 

– بین پیشرفت های اقتصادی و گردشگری رویداد اسب دوانی گنبد کاووس رابطه مستقیم وجود دارد.

 

– بین پیشرفت های فرهنگی – اجتماعی و گردشگری رویداد اسب دوانی گنبد کاووس رابطه معنی داری وجود دارد.

 

– بین سطح درآمد ساکنین گنبد کاووس کاووس و گردشگری رویداد اسب دوانی گنبد کاووس رابطه معنی داری وجود دارد.

 

– بین آلودگی محیط زیست و گردش گری رویداد اسب دوانی گنبد کاووس رابطه معنی داری وجود دارد.

 

1-6- تعریف نظری و عملیاتی واژگان

 

 

1-6-1-گردشگری رویداد:

 

طبق نظریه میل و موریسون توریسم به مجموعه فعالیتی اطلاق می شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد. این فرایند شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز می شود. همچنین فعالیت هایی را که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام می دهد نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و میهمان را نیز در بر می گیرد. به طور کلی می توان هر گونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحت گر اتفاق می افتد گردشگری تلقی کرد.

 

 این تعریف جامع میل و موریسون از جهانگردی شامل چهار مرحله از رفتار مصرف کننده است که گاه با یکدیگر هم‌پوشانی دارند:

 

 ۱. فعالیت های قبل از سفر نظیر کسب اطلاعات، پرس و جو از اقوام و دوستان، نگهداری جا یا برنامه ریزی برای یک بازدید روزانه و آماده شدن برای سفر.

 

 ۲. انجام سفر از مبدا به مقصد و برعکس که احتمالا شامل توقف شبانه در مسیر نیز می شود.

 

 ۳. فعالیت هایی که در مقصد انجام می شود که ممکن است به صورت یکنواخت و معین و بسیار متنوع باشد.

 

 ۴. فعالیت هایی که بعد از سفر انجام می پذیرد از قیبل چاپ عکس، گفتگو و بحث درباره ی تجارب سفر.

 

همچنانکه که گردشگری یکی از سریعترین فعالیت های در حال رشد است، در داخل گردشگری، رویدادها بیشتر و بیشتر اهمیت می یابند. (جانسن و همکاران، 2003) بر طبق تعریف گتز در سال 2001 از رویداد ، رویداد یک رخداد برجسته، نتیجه، کار و یا امری خاص است. در دو دهۀ اخیر گردشگری رویداد، یکی از سریعترین بخشهای در حال رشد صنعت سفر و گردشگری بوده است.(نیکلسون و همکاران، 2001) همانطور که بخش تبلیغات و گردشگری نیوزلند نیز گردشگری رویداد یکی از بخشهای بسیار مهم و در حال رشد گردشگری بین المللی است. گزارش داده است امروزه، صنعت رویداد تقریبا 400 میلیارد دلار از تجارت سالانه را شکل می دهد(گزارش سازمان جهانی، 2002). با رشد رویدادها، این صنعت بزرگ بخش ضروری‌هایی از بازار شامل بازاریابی، منابع انسانی، تجارت و روابط عمومی و غیره را تشکیل داده است.(گولدبلات، 2002)گتز اشاره دارد که، رویدادها در طول دهه های اخیر، برای جوامع و مناطق گردشگری وسیله مهمی در بدست آوردن مزایا و تنوع اهداف اقتصادی، اجتماعی و محیطی شدهاند و در پی افزایش رقابت در میان مقاصد، پیگیری توسعه رویدادها به تجارتی بزرگ تبدیل شده است(گتز، 2004) مردم بیشتر و بیشتر به انواع رویدادها علاقه‌مند میشوند و برای شرکت در رویدادهایی که نسبت به آن علاقه دارند به مکانهای دور سفر میکنند. بر طبق گفته گتز، این افراد بخش بازار گردشگری خودشان را، گردشگری رویداد قرار داده اند(گتز 1997)گردشگری رویداد به عنوان بخشی از بازار شامل افرادی است که برای دیدن رویداد و یا شرکت در رویدادها سفر میکنند، یا کسانی که برای شرکت در رویدادها خارج از محل سکونتشان برانگیخته می­شوند.

امروزه گردشگری مذهبی با همه اجزا وگونه‌های مختلف آن به سبب ویژگی­های ساختاری وکارکردی خاص، توانسته خود را در متن گردشگری جهانی جای دهد به طوریکه حوزه نفوذ آن سراسرجهان را فرا گرفته است. در این راستا مقاصد گردشگری مذهبی در جهان سالانه پذیرای تعداد کثیری از زائران و گردشگران هستند. از جمله این مقاصد گردشگری مذهبی، شهر مشهد است که مرقد مطهر امام رضا (ع) است. پیدایش، حیات، شکل گیری، رشدوتوسعه شهرمذهبی مشهد محصول ارتباط بین شهر با مضمون مذهبی و محیط طبیعی آن است. در واقع مشهد به عنوان یک شهر مذهبی سالانه پذیرای بیست میلیون نفر زائر و گردشگر است. این حجم بالا از سفرهای گردشگری به مشهد از طرق مختلفی انجام می‌گیرد.در این میان حمل ونقل، بالاخص حمل ونقل هوایی اهمیت بسزایی درجذب گردشگران بخصوص گردشگران خارجی به شهر مشهد دارد.حدود 83 درصد زائران و گردشگران خارجی جهت سفر به شهر مشهد از هواپیما استفاده می‌کنند و همچنین حدود 7 درصد زائران و گردشگران داخلی نیز از هواپیما جهت سفر به مشهد استفاده می‌کنند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد رایج­ترین وسیله سفر زائران خارجی به مشهد هواپیما بوده و قریب به 1/83 درصد با هواپیما، به مشهد مسافرت می­کنند. به هرحال، شکی نیست که جهت افزایش تردد مسافران، تبادل کالا و…. میان کلان شهر مشهد و کشورهای همسایه لزوم توجه به برخی زیرساختها، ضوابط ومقررات، تجهیزات وامکانات و از همه مهمتر قابلیت­ها وپتانسیل­های موجود در صنعت حمل ونقل باید مورد توجه قرار گیرد که در این زمینه حمل و نقل هوایی در زمینه جذب گردشگران خارجی در اولویت اول می‌باشد. بنابراین نیاز به شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید این صنعت در کلانشهر مشهد به منظور شناخت نقش و جایگاه حمل ونقل هوایی با تاکید برگردشگران خارجی در توسعه گردشگری مذهبی در این شهر است.

1-3 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

 

در رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ارﺗﺒﺎﻃﺎت دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ و اﻳﺠﺎد دﻓﺎﺗﺮ ﻛﻨﺴﻮﻟﻲ، ﺷﺮﻛﺖﻫﺎی ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﻲ ﺣﺮف اول را ﻣﻲزنند. ﺣﻀﻮر ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎی ﻣﺪرن، رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺣﺠﻢ ﺗﺮاﻓﻴﻚ ﻫﻮاﻳﻲ وﺗﻘﺎﺿﺎی ﺳﻔﺮ ﻫﻮاﻳﻲ درﻛﻨﺎر اﺻﺎﻟﺖ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ، اﻣﻦ­ﺗﺮﻳﻦ راه، ﺳﺮیع­ترین و ﺳﺎﻟﻢ­ﺗﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻞ ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن و ﻫﺰﻳﻨﻪ زﻳﺮ ﺑﺨﺶ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻫﻮاﻳﻲ اﺳﺖ. آنچه در این صنعت اهمیت دارد دامنه آن است که در تولید و ارائه خدمات گردشگری به صورت مستقیم و غیرمستقیم اثرگذار می­باشد. گردشگری پدیده پیچیده­ای است و توصیف آن به صورتی موجز و خلاصه دشوار است. پیچیدگی دامنه گردشگری زمانی بیشتر قابل تأمل می­شود که نقش سازمان­های مختلف دولتی، غیرانتفاعی و خصوصی در کنار بخش­های مشخصی نظیر صنایع حمل و نقل بر تولید و ارائه خدمات به گردش­پذیر جلوه می­کند.

 

حمل و نقل به عنوان یکی از اجزاء کلیدی در ساختار صنعت گردشگری محسوب می­شود. بنابراین گردشگری تنها زمانی تبدیل به یک پدیده جهانی شد که صنعت حمل و نقل هوایی پس از مقررات­زدایی به تکامل خود نزدیک شده بود.

 

امروزه گردشگری در جهان توسعه فراوانی یافته است، گردشگری یکی از بزرگترین و گسترده­ترین فعالیت­های اقتصادی در جهان محسوب می­شود. بسیاری از کشورها از این راه توانسته­‏اند وضعیت خود را بهبود ببخشند و از مشکلاتی مانندبیکاری، پایین بودن سطح درآمدسرانه و کمبود درآمد ارزی خویش بکاهند.

امروزه به قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نیز می‌نامند. گردشگران تنها با هدف بازدید از مکان­ها، تفریح، استراحت و شنا به مسافرت نمی­روند، بلکه می­کوشند تا به تجربه­های ارزشمندتری نیز به دست آورند. برخی از گردشگران جهت بهره­مندی از جنبه‌های معنوی و دینی سفر می­کنند از جمله این دسته گردشگران آنانی هستند که جهت به جا آوردن آداب و فرائض دینی به مقاصد مذهبی سفر می­کنند که به عنوان گردشگران مذهبی شناخته میشوند. گردشگری مذهبی یکی از قدیمی­ترین وپر رونق­ترین گردشگری­های گذشته و حال در سراسرجهان است که قدمت آن به اندازه قدمت فرهنگ دینی است. زیارت و گردشگری مذهبی که ریشه درباورها واعتقادهای دینی- مذهبی دارد به مفهوم تخصصی خود فراتر از وابستگی به زمان و اوقات فراغت است.

ایران به عنوان یک مقصد جذاب گردشگری، بی­شک ظرفیت جذب گردشگران بسیاری را دارد که در عرصه­ی تعامل جامعه میزبان­-­میهمان علاوه بر منابع اقتصادی چشمگیر، قابلیت توسعه فرهنگی و نیز ارائه سیمای مثبتی از کشور را می­تواند داشته باشد. کلانشهرمشهد هرساله پذیرای میلیونی زائران آن حرم مطهر است. بنا به بررسی‌های انجام شده تعدادزائران وگردشگران ورودی به مشهددرسال1390 معادل بیست میلیون برآورد گردیده است که بیشترین تعداد گردشگران را گردشگران خارجی بویژه گردشگران عرب کشورهای خلیج فارس تشکیل میدهند و تمایل روزافزونی نیز به مشارکت در حوزه‌های گوناگون ازجمله سرمایه گذاری در طرح‌ها وپروژه‌های عمرانی شهر مشهد (بخصوص در حوزه گردشگری) دارند. لذا یکی از مسائل و مشکلات قابل بحث صنعت حمل ونقل دراین مقصد گردشگری می­باشد که میتوان با ارائه تدابیر و راهکارهای مناسب سهم عمده‌ای درجذب گردشگری این شهر ایفا نمود. همچنین از آنجا که نسبت به گردشگر داخلی تعداد گردشگران خارجی برای ایجاد یک اشتغال در مشهد کمتر می‌باشد با افزایش تعداد گردشگران خارجی از طریق حمل و نقل هوایی، اشتغال توسعه یافته و نرخ بیکاری در شهر مشهد کاهش می‌یابد. همچنین توسعه حمل و نقل هوایی و دسترسی راحت تر گردشگران خارجی تکرر سفر را به شهر مشهد فراهم می‌آورد.

 

1-4 اهداف پژوهش

 

 

1-4-1- هدف اصلی

 

تبیین نقش و جایگاه حمل و نقل هوایی در توسعه گردشگران مذهبی خارجی به کلان­شهر مشهد

 

1-4-2- اهداف فرعی

 

 

 

• أ‌. شناخت نقاط قوت حمل و نقل هوایی در توسعه گردشگران مذهبی خارجی به کلان­شهر مشهد

 

• ب‌. شناخت نقاط ضعف حمل و نقل هوایی در توسعه گردشگران مذهبی خارجی به کلان­شهر مشهد

 

• ت‌. شناخت نقاط فرصت حمل و نقل هوایی در توسعه گردشگران مذهبی خارجی به کلان­شهر مشهد

 

• ث‌. شناخت نقاط تهدید حمل و نقل هوایی در توسعه گردشگران مذهبی خارجی به کلان­شهر مشهد

 

• ج‌. شناخت جایگاه حمل و نقل هوایی در توسعه گردشگران مذهبی خارجی به کلان ­شهر مشهد

 

1-5 فرضیات پژوهش

 

 

1-5-1- فرضیه اصلی

 

به نظر می­رسد بین صتعت حمل و نقل هوایی و توسعه گردشگران مذهبی خارجی به کلان­شهر مشهد رابطه معناداری وجود دارد.

 

1-5-2- فرضیه فرعی

 

 

 

• أ‌. به نظر می­رسد صتعت حمل و نقل هوایی مشهد در جایگاه نسبتا مناسبی با توجه به هدف توسعه گردشگران مذهبی خارجی قرار دارد.

 

• ب‌. به نظر می­رسد بین تعداد کم پروازهای بین­المللی شهر مشهد و جذب گردشگران مذهبی خارجی به مشهد رابطه معناداری وجود دارد.

 

• ت‌. به نظر می­رسد بین میزان دسترسی به هواپیماهای پهن پیکر با ظرفیت بالا در فرودگاه شهر مشهد و جذب گردشگران مذهبی خارجی به این شهر رابطه معناداری وجود دارد.

 

• ث‌. به نظر می­رسد بین فرسوده بودن(ایمنی) ناوگان حمل و نقل هوایی شهر مشهد و جذب گردشگران مذهبی خارجی به این شهر رابطه معناداری وجود دارد.

 

• ج‌. به نظر می­رسد بین تعرفه بلیط پروازهای خارجی شهر مشهد و جذب گردشگران مذهبی خارجی به این شهر رابطه معناداری وجود دارد.

 

• ح‌. به نظر می­رسد بین ارائه خدمات کیفیت سرویس و خدمات ارایه شده در محیط فرودگاه و در داخل هواپیما در پروازهای خارجی شهر مشهد و افزایش جذب گردشگران خارجی به این شهر رابطه معناداری وجود دارد.

 

1-6 متغیرهای پژوهش

 

 

1-6-1- متغیرهای مستقل

 

متغیرهای مستقل این تحقیق شامل تعداد پروازهای بین­المللی شهر مشهد، میزان دسترسی به هواپیماهای پهن پیکر با ظرفیت بالا در فرودگاه مشهد، فرسوده بودن(ایمنی) ناوگان حمل و نقل هوایی شهر مشهد، تعرفه بلیط پروازهای خارجی شهر مشهد، ارائه خدمات کیفیت سرویس و خدمات ارایه شده در محیط فرودگاه و در داخل هواپیما در پروازهای خارجی شهر مشهد می­باشند.

 

1-6-2- متغیر وابسته

 

متغیر وابسته در این تحقیق سطح جذب گردشگران مذهبی خارجی می­باشد.

 

1-7 تعاریف اصطلاحات

 

 

1-7-1- تعاریف نظری

 

 

 

• أ‌. حمل ونقل هوایی جابه جایی هوایی بوسیله هر گونه هواگرد را حمل و نقل هوائی گویند.

 

• ب‌. ﺗﻮرﻳﺴﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ جهانگردی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺖ اﻧﺴﺎن و ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ او ﻣﺒﻨﺎی اوﻟﻴﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدی ﺷﻜﻞ ﻣﻲ­گیرد.

 

• ت‌. گردشگر خارجی فردی که از مناطق مختلف جهان با انگیزه­های مختلف از جمله انگیزه­های مذهبی به شهر مشهد سفر می­کند و حداقل 24 ساعت و حداکثر یک­سال در شهر مشهد اقامت کند.

 

• ث‌. گردشگر مذهبی؛ فردی است که با انگیزه‌های چندگانه در کنار انگیزه زیارت امام رضا (ع) به شهر مشهد سفر می‌کند و حداقل یک شب در مشهد اقامت دارد.

 

1 تعریف واژه توریسم

 

گردشگری عبارت است از گذران اختیاری مدتی از اوقات فراغت خویش در مکانی غیر از محل سکونت دائمی به قصد التذاذهای گردشگری. برخی دیگر، گردشگری را به عنوان مسافرت برای تفریح و اراده خدمات برای این عمل تعریف کرده‌اند. تعریف جامع تری نیز به وسیله سازمان جهانی گردشگری از توریسم ارائه شد ه است

 

گردشگری یک صنعت خدماتی است که شامل تعدادی از ترکیبات مادی و غیرمادی می‌باشد. عناصر مادی شامل سیستم‌های حمل و نقل (هوایی، راه آهن، جاده ای)، پذیرایی (مسکن، غذا، تورها) و خدمات مربوط به آن نظیر خدمات بانکی، بیمه، بهداشتی و ایمنی می‌شود. عناصر غیرمادی شامل استراحت، آرامش، فرهنگ، ماجراجویی و تجربیات جدید و متنوع می‌باشد.

 

گردشگری با مختصات امروزی، پدیده‌ای نوظهور است که همساز با تکامل تکنولوژیک و تحولات فرهنگی مدرنیته سر برآورد. تا قرن نوزده، توان مسافرت رفتن (‌به جز سفرهای کاری) در اختیار عده محدودی از افراد جامعه قرار داشت و خود مسافرت، نشانه پایگاه اجتماعی فرد بود. در اواخر قرن نوزده، توسعه را‌ه آهن بود که برای نخستین بار امکان مسافرت توده‌ها را فراهم کرد . تا پیش از آن مسافرت‌های دسته جمعی در قالب کاروان‌های مسافرتی انجام می‌شد در این مسافرت‌ها معمولا نجبا و اشراف و افراد حکومتی برای ماموریت‌های دولتی یا کسب دانش حضور داشتند. اما گردشگری بین الملل بعد از جنگ جهانی دوم تبدیل به یک پدیده فراگیر شد. این گسترش و توسعه در پی صنعتی شدن، بالا رفتن سطح استاندادرهای زندگی، کوتاه شدن ساعات کار، طولانی شدن تعطیلات با حقوق و همچنین پیشرفت سریع حمل و نقل روی داد. به این عوامل باید افزایش انگیزه مسافرت را نیز بیفزاییم (کوهن، 1996 54).

 

مطالعه گردشگری مبتنی بر دسته بندی انواع گردشگری به لحاظ شکل، محتوا، هدف غالب و عاملان آن است. طبق یک تلقی کلی، گردشگری عبارت است از آثار برآمده از مسافرت و اقامت خارجی‌ها در مکان‌های خاص. وقتی این اقامت موقتی است و به سفر کاری یا شغل معطوف نمی شود؛ برای کسب رضایت خاطر، لذت و تجدید قواست. از این منظر می‌توان گردشگری را به داخلی، خارجی، ملی و بین‌المللی تقسیم نمود. در مقابل گروهی فعالیت‌های شغلی و کاری در سفر را درون مقوله گردشگری جای می‌دهند و عنصر زمان اقامت را به آن می‌افزایند. مدت این مسافرت نباید کمتر از یک شب و بیشتر از یک سال باشد.

ی تحقیق می پردازیم.

 

امروزه پژوهشگران حیطه ی رفتار مصرف کننده با این پرسش اساسی روبرو می باشند که آیا کشور محل ساخت محصول بر ارزیابی و انتخاب محصول، توسط مصرف کننده اثر می گذارد یا نه؟ در واقع پرسش عنوان شده بیانگر مسأله ای است که سنگ بنای ادبیات موضوع کشور محل ساخت یا COO شده است. در این حوزه، مطالعات فراوانی در نقاط مختلف دنیا انجام شده و محققان به نتایج ارزشمندی رسیده اند. در سالهای اخیر نیز، برخی مطالعات محدود در این حوزه، در داخل کشور انجام گرفته است. بنابراین این انگیزه بوجود آمد تا در توسعه و گسترش ادبیات این موضوع در کشور، گام برداریم. در این مطالعه سعی ما بر این است تا به توصیفی از نحوه ی نگرش مصرف کنندگان نسبت به کشور محل ساخت یا COO در صنعت پوشاک ایران بپردازیم. در این راستا نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به کشور محل ساخت، مورد بررسی واقع شده و این اثر برای سه کشور ایران، چین و ترکیه در صنعت پوشاک مورد مقایسه قرار گرفته است. به عبارت دیگر ما در این پژوهش با این مسأله روبرو هستیم که نگرش مصرف کنندگان ایرانی نسبت به پوشاک ساخته شده در کشورهای ایران، ترکیه و چین چگونه است و مصرف کننده ایرانی کدام پوشاک را نسبت به بقیه ترجیح می دهد؟ سعی ما در این مطالعه بر ایجاد توازن و هماهنگی بین مفهومی کردن و کاربردی کردن ابعاد موضوع می باشد. شایان ذکر است که این موضوع در حیطه ی موضوعات بین رشته ای بوده و از حوزه ی علوم مدیریتی و رفتاری بهره می گیرد. در واقع سهم عمده ای از بررسی های ما در چارچوب مفهوم نگرش خواهد بود که در قلمرو موضوعات رفتاری قرار دارد.

 

 

• اهداف تحقیق

 

پس از بیان اهمیت موضوع و چارچوب مسأله، در ادامه اهداف تحقیق بیان می گردد:   

 

 

• بررسی نگرش مصرف کنندگان ایرانی به ”ساخت ایران“ در صنعت پوشاک.

 

• بررسی نگرش مصرف کنندگان ایرانی به ”ساخت ترکیه“ و ”ساخت چین“ در صنعت پوشاک.

 

• مقایسه نگرش مصرف کننده ی ایرانی به ”ساخت ایران“ با ”ساخت ترکیه“ و ”ساخت چین“ در صنعت پوشاک.

   

  • پرسشها و فرضیه های تحقیق

 

همانطور که در قسمت قبل نیز مشاهده شد، هدف ما از انجام این مطالعه، بررسی نگرش مصرف کنندگان ایرانی نسبت به کشور محل ساخت پوشاک و مقایسه سه کشور ایران، ترکیه و چین در این زمینه می باشد. در این راستا باید بتوانیم اهداف مورد نظر را بصورت سؤالاتی کاملاً واضح و روشن از خود بپرسیم و آنها را مبنایی برای تدوین فرضیه های تحقیق نماییم. با این وصف می توان سؤالات تحقیق و فرضیات مرتبط با هر سؤال را بدین ترتیب ارائه کرد:

 

 

1. آیا مصرف کننده ایرانی نگرش مثبتی نسبت به پوشاک ”ساخت ایران“ دارد؟

 

H1: تفاوت معنا داری بین ابعاد سازه ی نگرش نسبت به پوشاک ایرانی وجود دارد.

 

H2: نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به پوشاک”ساخت ایران“مثبت می باشد.

 

 

2. آیا مصرف کننده ایرانی نگرش مثبتی نسبت به پوشاک ”ساخت ترکیه“ دارد؟

 

H3: تفاوت معنا داری بین ابعاد سازه ی نگرش نسبت به پوشاک ترک وجود دارد.

 

 

H4: نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به پوشاک”ساخت ترکیه“مثبت می باشد.

 

 

3. آیا مصرف کننده ایرانی نگرش مثبتی نسبت به پوشاک ”ساخت چین“ دارد؟

 

H5: تفاوت معنا داری بین ابعاد سازه ی نگرش نسبت به پوشاک چینی وجود دارد.

 

H6: نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به پوشاک”ساخت چین“مثبت می باشد.

 

 

4. چه تفاوتی بین نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به پوشاک ساخته شده در ایران نسبت به محصولات مشابه ترک و چینی وجود دارد؟

 

H7: نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به پوشاک ساخته شده در ایران، بطور معناداری با نگرش وی نسبت به پوشاک ساخته شده در کشورهای ترکیه و چین تفاوت دارد.

 

    H7-1: نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به پوشاک ساخت سه کشور مورد مطالعه، بطور معناداری از لحاظ بعد شناختی تفاوت دارد.

 

    H7-2: نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به پوشاک ساخت سه کشور مورد مطالعه، بطور معناداری از لحاظ بعد عاطفی تفاوت دارد.

 

    H7-3:  نگرش مصرف کننده ی ایرانی نسبت به پوشاک ساخت سه کشور مورد مطالعه، بطور معناداری از لحاظ بعد رفتاری تفاوت دارد.

 

 

• تعاریف مفهومی متغیرها

 

موضوع این پایان نامه در زمره ی موضوعات بین رشته ای قرار می گیرد. بدین ترتیب که در این مطالعه با استفاده از مباحث مدیریتی و رفتاری به بررسی موضوع تحقیق پرداخته ایم. در این راستا ابتدا با معرفی جایگاه موضوع تحقیق در مدیرت بازاریابی و به خصوص در رفتار مصرف کننده، مقدمات بحث فراهم گشته، سپس سعی شده است تا از منظر یک سازه ی روانشناختی به نام نگرش، ابعاد مختلف آن، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. با توجه به توضیحات داده شده تعریف برخی از واژه ها و اصطلاحات تخصصی طرح بدین ترتیب، آورده شده است:

 

 

• کشور محل ساخت (Country of Origin) : یک راهنمای اطلاعاتی است که یک ارزیابی جهانی را از کیفیت، عملکرد یا ویژگی های مشخصی از محصول/خدمت بوجود می آورد (Bruning 1997).

 

• ساختِ … (Made in…): این عبارت اطلاعات COO یا کشور محل ساخت را که حاوی نام کشور مشخصی است، ارائه می کند (Jaffe and Nebenzahl 2001).

 

• اثر کشور محل ساخت (Country of Origin Effect ) : اثر محل ساخت محصولات بر دانش مصرف کننده، در زمینه ی ارزیابی گزینه های خرید می باشد (Schiffman and Kanuk 2008).

 

• نگرش (Attitude) : میزان انفعال یا احساس موافق یا مخالف نسبت به یک محرک است (موون و مینور 2004)

 

• نگرش مصرف کننده (Consumer Attitude) : تمایل آموخته شده ای است، که توسط یک روش سازگار مطلوب یا نامطلوب، نسبت به یک موضوع (مانند یک دسته از محصولات، برند، خدمت، تبلیغ، وب سایت ویا یک خرده فروشی) رفتار می کند (Schiffman and Kanuk 2008).

 

در میان تعاریف ارائه شده می توان به دو اصطلاح ”کشور محل ساخت“ و ”نگرش مصرف کننده“ به عنوان متغیرهای اصلی تحقیق اشاره کرد. در این میان ”کشور محل ساخت“ متغیر مستقل و ”نگرش مصرف کننده“ متغیر وابسته می باشد.

 

 

1-1طرح مسئله

 

کشورهای مختلف جهان در حال تبدیل گردشگری به عنوان یک راهبرد برای توسعه مناطق خود هستند(افتخاری وهمکاران،2:1392) وبرنامه ریزان وسیاستگذاران توسعه نیز از گردشگری به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار یاد می کنندو بر این باورندکه گردشگری به عنوان یک موضوع چندارزشی(Bodewes,1981:43) از راهکارهای مهم نیل به توسعه پایدار بشمار می رود.گردشگری می تواند ضرورت  بکارگیری اقدامات حفاظت از میراث فرهنگی وطبیعی را نیز توجیه کند.از لحاظ اجتماعی،گردشگری در بهترین شکل خود، خدمات وتسهیلات تفریحی،فرهنگی،تجاری را برای استفاده گردشگران وساکنان فراهم می کند به طوری که ممکن است این امکانات وخدمات بدون گردشگری توسعه نیابد.گردشگری فرصت یادگیری مردم از دیگر فرهنگ هاو محیط زیست را نیزفراهم می کند.تفاوتهای سیاسی وجهان بینی حاکم و کاهش تعصب در دیدگاه ها،سبب دستیابی به تغییرات بین فرهنگ ها می شود بنابراین گردشگری می تواند مشکلات مختلفی همچون از دست دادن منافع اقتصادی بالقوه وانحرافات اقتصادمحلی،نابودی محیط زیست، از دست رفتن موجودیت وتمامیت فرهنگی همچنین سوء تفاهمات بین فرهنگ ها را حل کند.برای بهینه کردن منافع گردشگری یا پیشگیری یا به حداقل رساندن هرگونه مشکل احتمالی، برنامه ریزی مناسب ومدیریت دقیق گردشگری ضروری است(اینسکیپ،31:1391) و اولین گزینه در امرتوسعه هرمنطقه می باشد(سقایی،3:1390).به طور کلی اهمیت برنامه ریزی گردشگری نیز مانند هرنوع برنامه ریزی دیگربرای موفقیت وپیشگیری از مشکلات است.اگر برنامه ریزی با دقت انجام شودو با برنامه پیشرفت کلی کشور هماهنگ باشد دستیابی به اهداف بخش گردشگری می تواند بسیار موثر باشد(اینسکیپ،1391 :32).

یک مکانیسم فراگیر برنامه ریزی گردشگری ، برنامه ریزی راهبردی  است.برنامه راهبردی گردشگری فرایندی است که هدفش بهینه سازی مزایای گردشگری به گونه ای که نتیجه اش  توازن میان کمیت وکیفیت عرضه با مقدار صحیحی از تقاضا، سازگار با توسعه اجتماعی، اقتصادی محیطی پایدار و همچنین یک ابزار مدیریتی است. برنامه ریزی سیاسی در جهت کمک به ذات گردشگری در جهت سازماندهی اهداف آن است درحالی که تمرکز خود را برمنابع در دسترس برای کمک به کسب بیشترین منافع قرار می دهد. فرایند برنامه ریزی راهبردی اینگونه است که مقصد بایستی با روندهای جدید، بازارهای در حال تغییردر محیط وبازار رقابتی منطبق باشد و جامعیت برنامه ریزی بدین گونه است که مطابق با نوسانات باشد مخصوصا با توجه به شرایط متغییراقتصادی، اجتماعی وسیاسی کشور ایران واستان گلستان که مطالعه موردی این تحقیق  وپایان نامه می باشد باید برنامه ریزی صورت گیردکه بتواند پاسخگوی تغییرات سریع آن باشد برنامه ای که از پویایی کافی برخوردار بوده و بتوان درهر مقطع زمانی بازخوردی از روند پیشرفت کاربه دست دهد و بتوان تغییرات مورد نیاز رابرآن اعمال کرد یعنی دارای یک سیستم باز باشد که در این صورت است که یک سازمان قادر است به هدفهای بلندمدت یا چشم انداز که همانا آرمان ها وایده ال های تمامی ذینفعان مقصد می باشد دست یابد در صورتی که برنامه های جامع سنتی قادر به پاسخگویی به شرایط کنونی نبوده و فقط برای حالتی از رشد آهسته منطقه پیش بینی شده اند(clark,1992:149-150)  وبر اطلاعاتی بهم وابسته استوار است همچنین این الگوی راهبردی، مستلزم انطباق مبانی آن با شرایط ویژه اقتصادی-اجتماعی  وفرهنگ هر کشور است وهر گونه گرته برداری و تقلید سطحی از کاربردهای عملی آن در سایر کشورها باماهیت  نگرش راهبردی منافات دارد(هزارجریبی،کرمی،3:1390).

به بیان دیگربرنامه راهبردی  گردشگری به مانند چتری است که تمام سازمان ها را به نحوی پوشش می دهدو مهمترین رکن در آن کارگروهی آن است یعنی احساس تعلقی که تمامی افراد درگیر نسبت به سازمان  واهداف آنها دارند که این امر باعث تسهیل استقرار استراژی می شود.در مورد چشم انداز استان گلستان ، گردشگری مبنایی است برای توسعه سایر بخش ها اعم از اقتصادی ،اجتماعی، فرهنگی . چرا که گردشگری پتانسیل لازم برای توسعه چندجانبه را دارد به همین علت توسعه اقتصادی وکسب درآمد برای ساکنین، توسعه عمران شهری، گسترش خدمات تخصصی و اشتغال زایی با محوریت گرشگری در چشم انداز بیست ساله استان گلستان مدنظر می باشد که برای رسیدن به هدف، نیازمند یک برنامه راهبردی  می باشیم تا بتوانیم با توجه به مقتضیات محلی با رویکرد مناسب به اهدف مورد نظر دست یابیم چرا که گلستان  با دارا بودن منابع طبیعی سرشار وپتانسیل های بالقوه گردشگری  هنوز جایگاه واقعی خود را در این حیطه کسب ننموده است. این پایان نامه برآن است تا با شناساندن موقعیت واقعی  این استان و ارائه بهترین مدل و استراتژی توسعه از منظر گردشگری،گامی در جهت توسعه و آبادانی آن بردارد.

 

سوال اصلی این پایان نامه حول این سوال شکل می گردد که راهبردهای توسعه گردشگری استان گلستان کدامند؟ در راستای پاسخگویی به این سوال با بررسی وضعیت موجود گردشگری در ابعاد چهارگانه قوت ها،ضعف ها،فرصت هاوتهدیدها وچشم انداز توسعه گردشگری استان مقوله های اصلی در روندی از گردشگرپذیری استان در قالب مدل های آماری مدنظر مورد سنجش قرار گرفته تا راهبردهای توسعه استانی گلستان بازشناخته شده وراهکارهای اجرایی ارائه گردد.

 

1-2ضرورت و اهمیت تحقیق

 

نیاز به برنامه در عصر گردشگری به شکل برنامه استراتژیک مطابق با الگوی ساختاری هر منطقه امری است که تضمین های مکفی را در اختیار بخشهای تصمیم گیری واجرا قرار خواهد دادویکی از توانمندی های برنامه ریزی راهبردی این می باشد که بر وضعیت موجود برای  برنامه ریزی آینده تکیه می کند در واقع  پلی است که حال را به آینده متصل  می کند همین مسئله باعث می شود این برنامه نسبت به برنامه های دیگر چند گام جلوتر باشد ودر رسیدن به توسعه موفق تر عمل نماید.درمورد استان گلستان با  توجه به محرومیت آن، درصد بالای بیکاری، درآمد پایین، اقتصاد تک محصولی که همگی ناشی از ناکارآمدی وضعف برنامه های موجود برای استفاده از قابلیت های این استان می باشد که باید گامی در جهت رفع محرومیت آن برداشته شود.که در این میان گردشگری می تواند بهترین رهیافت برای توسعه اقتصادی در قلمرو ملی به خصوص درزمانی که سود سایر بخش های اقتصادی در حال کاهش است باشد (پاپلی یزدی, سقایی،1385: 82) در صورتی که استان گلستان به لحاظ داشتن عناصر مهم جذب گردشگر چون مناظر بدیع،آثار باستانی، تنوع اقلیمی وتمدن ریشه دار، حظور بیش از ده قوم مختلف و وجود اکوتوریسم های طبیعی، تالابهای بین المللی،  دارنده تنها جزیره ایرانی در دریای خزر، برخورداری از 86 نقطه گردشگری، وجود بناها و یادمانهای تاریخی می تواند به عنوان استان هدف گردشگری کشور بشمار آید وهمچنین قرار گرفتن در مسیر راه زائران بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) که سالانه مسافران بیشماری را به آن دیار هدایت می کند که باید به نحو منطقی وقابل پذیرش  به توقف بیشتر در این استان ترغیب نمود و همچنین بخاطر موقعیت استراتژیک که یکی از دروازه های اصلی آسیای میانه از طریق مرزپل در  داشلی برون در گنبد می باشد از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. ولی متاسفانه آمارها نشان دهنده این واقعیت می باشد که گلستان با وجود این توانمندی ها سهم ناچیزی از درآمدهای گردشگری را به خود اختصاص داده است و این ناکامی نشان دهنده این موضوع می باشد که برنامه یزی ها در زمینه جذب گردشگر ناموفق عمل کرده اند چراکه اکثر جاذبه های گردشگری برای گردشگران چه داخلی وچه خارجی هنوز ناشناخته اند (سقایی،3:1390) واین بدان معناست که گلستان هنوز به طور صحیحی در مسیر توسعه قرار نگرفته چرا که گردشگری میتواند اصلی ترین نیرو محرکه توسعه این استان باشد زیرا علاوه برپیشرفت های اقتصادی می تواند باعث پیشرفت در زمینه های اجتماعی- فرهنگی نیز شود و تنها عاملی می باشد که باعث برون رفت استان گلستان از تنگناهای موجود می شود. بر این مبنا برای بهره گیری  از ظرفیت های آن نیازمند مطالعه، بررسی وبرنامه ریزی دقیق است(همان،3:1390) چراکه تحلیل رفتارهای مناطق مختلف در مواجهه با کارکرد واگذار شده (عجین شده) یا خودجوش آن منطقه از مهم ترین عواملی است که در نظام برنامه ریزی استراتژیک به آن پرداخته می شود که نتیجه استفاده صحیح ازبرنامه، رسیدن به توسعه پایدار است که پیامد آن، تقویت  زندگی ساکنین و حفاظت ازمنابع مرتبط با گردشگری می باشد.

 

1-3 اهداف تحقیق

 

هدف از این تحقیق بررسی جایگاه گردشگری استان گلستان و اقداماتی برای توسعه آن در جهت شناسایی قابلیت های آن در سطح ملی وبین المللی برای جذب گردشگر می باشد که این مسائل نیازمند یک برنامه ریزی صحیح و مدیرانی با تجربه که استان گلستان را از حالت تک محصولی بودن آن خارج کنندو از گردشگری در جهت دست استفاده کنند.

 

هدف در اینجا کاربردی است  وبیان نمودن ظرفیت های گردشگری استان گلستان براساس چارچوب نظری :

 

1- شناسایی و معرفی جاذبه های طبیعی وتاریخی استان گلستان

 

2- بررسی عوامل موثر بر درک گردشگری

 

3- بررسی عوامل تاثیرگذار بر جذب گردشگران داخلی و خارجی

 

4- بررسی اثرات گردشگری بر استان گلستان

 

1-4 سوالات تحقیق

 

• ارزیابی وضعیت موجود گردشگری استان گلستان نشان دهنده چه مسائل ومشکلاتی است؟

 

• سیاست های اجرایی توسعه گردشگری استان گلستان در چارچوب کدام استراتژی قابل ارائه است؟

 

• راهبردهای توسعه گردشگری استان گلستان کدامند؟

 

   آذربایجان‌شرقی از دیرباز دیار آشنای جهانگردان،سفر نامه‌نویسان، تجار و طالبان علم بوده است. سفرنامه‌های متعدد جهانگردان مسلمان و شرق‌شناسان غربی حکایت از جایگاه بالای جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی این سرزمین دارد. این استان با وجود قابلیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری فراوان همچنان برای گردشگران ناآشنا است. حتی گردشگران داخلی نیز تا اندازه‌ای با آن بیگانه‌اند. شهرستان هریس یکی از قدیمی‌ترین مناطق آذربایجان‌شرقی می‌باشد.این شهرستان، به دلیل دارا بودن آب وهوا و پوشش گیاهی مناسب به خصوص در فصول گرم سال، پذیرای گردشگران زیادی می‌باشد. این منطقه با توجه به دارا بودن مراتع نسبتاً غنی و تنوع گیاهی موجود در آن ها از جمله گیاهان دارویی، وجود اراضی و دشت‌های وسیع با قابلیت حاصلخیزی، تولیدات زراعی و دامی و سوغات و صنعت‌دستی مشهور با شهرت جهانی(فرش)، می‌تواند مورد توجه گردشگران قرار گیرد. با شناخت پتانسیل‌های گردشگری این منطقه، سازمان‌های متولی و سرمایه‌گذاران گردشگری می‌توانند در بهترین مکان‌ها و جاذبه‌های گردشگری شهرستان سرمایه‌گذاری کنند و موجب توسعه‌ی این منطقه شوند.

 

 

1-3-ضرورت و اهمیت پژوهش

 

   اهمیت صنعت گردشگری، از نظر ایجاد درآمد و شغل مورد توجه کسانی که با نیروی کار این رشته آشنا نیست، قرار نمی‌گیرد. با وجود این، منابع انسانی یکی از بزرگترین مسایلی است که دست‌اندرکاران صنعت گردشگری باید مورد توجه قرار دهند. این صنعت بزرگترین سازمان یا نهادی است که نیروی انسانی زیادی به کار می‌گیرد و در بسیاری از کشورها این صنعت به صورت بزرگترین کارفرما درآمده‌ است. همچنین اهمیت صنعت گردشگری از لحاظ اقتصادی و میزان اشتغال‌زایی قابل توجه است(فکری‌مزرعه،1389: 21).

    صنعت گردشگری مسالمت‌آمیزترین جنبش خانواده‌ی بشری است که بر پیشرفت دانش، فرهنگ و اقتصاد تأثیر مستقیم دارد(کهزادی وهمکاران،1388: 2). در نیم قرن اخیر، صنعت گردشگری از یک فعالیت محلی و درون‌مرزی، به پدیده‌ای تأثیرگذار در اقتصاد جهانی تبدیل شده‌است(الوانی و پیروزبخت،82:1385) و بزرگترین صنعت جهان از لحاظ سنجه‌های اقتصادی محسوب می‌شود(2006:116,Pomfret). رشد روز افزون و شتابنده‌ی این صنعت، موجب شده که بسیاری از صاحب نظران، قرن بیستم را قرن گردشگری نام‌گذاری کنند(کاظمی،3:1387) و  به عنوان فعالیتی اقتصادی با نفع بسیار در بهبود کیفیت زندگی ساکنان مناطق و افزایش درک از مکان، عامل مهمی در توسعه به شمار آید(پاپلی‌یزدی وسقایی،114:1386).  براساس آمار شورای جهانی گردشگر، اکنون بخش صنعت گردشگری، به طور مستقیم یا غیر مستقیم،              بیش از دویست میلیون فرصت شغلی تمام‌وقت، پاره‌وقت و فصلی به‌‌‌وجودآورده‌است(الوانی و پیروزبخت،82:1385). در کل، صنعت گردشگری می‌تواند منافع زیادی را برای جوامع مختلف داشته باشد، این منافع در پنج بخش اصلی عبارتند از:

 

1-توسعه‌ی زیرساخت‌ها، حمل و نقل، انرژی و ارتباطات؛

 

2-فرآوری زمینه‌ی مناسب برای توسعه و حمایت از صنایع، کشاورزی، صنعت ساختمان، تغذیه و خدمات؛

 

3-جذب سرمایه‌های خارجی به صورت مستقیم و غیرمستقیم؛

 

4-هموارسازی بستر مناسب برای افزایش درآمدهای ملی، توسعه فرصت‌های شغلی و ایجاد تحول مثبت در سایر بخش‌های اقتصادی با استفاده از ضریب تکاثری صنعت گردشگری؛

 

5-بهبود استانداردهای زندگی(حیدری،5:1383).

 

     با توجه به تاثیر شگرف گردشگری در زمینه‌های اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی در جوامع امروز، باید با نظری بلند و مدیریتی عالمانه، آگاهانه و با برنامه‌ریزی درست، در جهت گسترش آن تلاش کرده و آثار منفی آن را به حداقل رسانید. بنابراین اهمیت صنعت گردشگری از یک طرف و وجود پتانسیل‌های گردشگری شهرستان هریس از طرف دیگر، استفاده از یک رویه‌ی مناسب را برای پتانسیل‌سنجی        جاذبه‌های گردشگری شهرستان جهت برنامه‌ریزی مناسب را ضروری می‌نماید.

 

1-4-اهداف پژوهش

 

   هدف عمده در این پژوهش این است که جاذبه‌های گردشگری شهرستان هریس را با تأکید بر معرفی بازارهای جدید گردشگری، با استفاده از مطالعات تحلیلی و توصیفی و مدل‌های مدیریتی پتانسیل‌سنجی کنیم. برخی از اهداف جزئی این پژوهش عبارتند از:

 

-شناخت جاذبه‌ها و قابلیت‌های صنعت گردشگری در شهرستان هریس.

 

-ارائه مدل برنامه‌ریزی متناسب با شرایط و قلمرو مورد مطالعه.

 

-ارائه راهکارها و پیشنهادات لازم برای توسعه گردشگری در شهرستان.

 

1-5-پرسش‌های پژوهش

 

1-آیا شهرستان هریس استعدادو توانایی لازم را برای جذب گردشگران دارد؟

 

2-با توجه به جاذبه‌های گردشگری شهرستان چه نوع گردشگری دراین شهرستان قابل گسترش است؟

 

 1-6-فرضیات پژوهش

 

   فرضیه عبارت است از چیزی که پژوهشگر به دنبال آن می‌گردد. به عبارت دیگر فرضیه بیان حدسی و فرضی در بیان روابط بین دو متغیّر است. در ضمن، معمولاً فرضیه به صورت جمله‌ی خبری آورده        می‌شود. به عبارت دیگر فرضیه باید به صورت ادعا بیان شود. به همین ترتیب ادعا قابل بررسی و تایید یا رد کردن است(ساعی ارسی،19:1390).

 

   فرضیه‌های این تحقیق به شرح زیر می باشد:

 

1-به نظر می‌رسد با توجه به جاذبه‌های موجود، این شهرستان استعدادوتوانایی لازم را برای جذب گردشگران دارد.

 

2-به نظر می رسد باتوجه به جاذبه‌های موجود انواع مختلف گردشگری در این شهرستان قابل توسعه است ولی تأکید بیشتر بر اکوتوریسم می باشد.

 

1-7-محدوده مورد مطالعه

 

   منطقه مورد مطالعه شهرستان هریس در استان آذربایجان‌شرقی می‌باشد. این شهرستان با وسعت 2345 کیلومترمربع درشمال‌غربی کشور و در قسمت شرق آذربایجان‌شرقی قراردارد. از شرق به شهرستان‌های سراب و مشگین‌شهر، از شمال به شهرستان‌های اهر و ورزقان، از سمت غرب  به شهرستان تبریز و از سمت جنوب به شهرستان بستان‌آباد محدود می‌گردد. مرکز آن شهر هریس می‌باشد که در فاصله 65 کیلومتری مرکز استان(تبریز) واقع شده‌است.

 

روش تحقیق

 

   این تحقیق توصیفی-تحلیلی خواهد بود. در ابتدا از طریق مراکز کتابخانه‌ای و بازدیدهای میدانی، آمار و اطلاعات مربوطه، جمع‌آوری و سپس درمحیط GIS تجزیه و تحلیل خواهند شد، سپس با مدل تاپسیس، بهترین معیار گردشگری مشخص خواهد شد.

 

1-8-1-روش کار

 

1-استفاده از نقشه‌های پایه جهت تعیین نقشه شیب، جهت، ارتفاع، میزان بارندگی، میزان دما، پهنه‌بندی اقلیمی،فرم‌ زمین،کلاس فرسایشی و غیره.

 

2-بررسی توان‌های محیطی منطقه با توجه به نقشه‌های مربوطه.

 

3-شناسایی نقاط بکر جهت برنامه‌ریزی در خصوص معرفی بازارهای جدید.

 

4-استفاده از مدل تاپسیس جهت تعیین بهترین معیارهای گردشگری.

 

1-8-2-تکنیک TOPSIS

 

   مدل تاپسیس، یکی از مدل‌های چند شاخصه است. این روش در سال 1981 توسط هوانگ و یون برای انتخاب یک گزینه از گزینه‌های موجود در تصمیم‌گیری های چند معیاره مطرح شد  .در این روش m گزینه، توسط n شاخص مورد ارزشیابی قرار می‌گیرند. این تکنیک بر این مفهوم بنا نهاده شده‌است که گزینه‌ی انتخابی باید کمترین فاصله را با راه‌حل ایده‌آل مثبت(بهترین حالت ممکن، A*) و بیشترین فاصله را با     راه‌حل ایده‌آل منفی(بدترین حالت ممکن، (A- داشته باشد. فرض بر این است که مطلوبیت هر شاخص به طور یکنواخت افزایشی یا کاهشی است. به این صورت که بهترین ارزش موجود از یک شاخص         نشان‌دهنده‌ی ایده‌آل مثبت بوده و بدترین ارزش موجود از آن مشخص کننده‌ی ایده‌آل منفی برای آن خواهد بود، همچنین شاخص‌ها مستقل از هم هستند(ولی‌بیگی،1385:67).