برای بسیاری از یادگیرندگان درک و فهم آمار بسیار سخت است، به‌طوری‌که آن‌ها عملکرد ضعیفتری در آمار نسبت به سایر امتحانات آموزشی دارند (اونوگبازی و سیمن، ۱۹۹۵؛ به نقل از زارع، رستگار و حسینی، ۲۰۱۱). درواقع متأسفانه، باوجودآنکه دانش آمار و کاربرد آن، یکی از درس‌های آموزشی مهم و اجتناب‌ناپذیر دانشجویان رشتههای روانشناسی و علوم تربیتی است و نیز روشن است که مفاهیم آماری قدرت استدلال و تفکر انتقادی دانشجویان را تقویت میکند (بالوگلو، ۲۰۰۳)، بسیاری از دانشجویان در رشتههای علوم اجتماعی مانند روانشناسی در آمار اضطراب دارند؛ و بیش از ۸۰ درصد از دانشجویان تحصیلات تکمیلی سطح ناراحتکنندهای از اضطراب آمار را تجربه کردهاند (اونوگبازی و ویلسون، ۲۰۰۳)؛ و آموزش دورههای آمار، در برخورد با دانشجویان کم علاقه معمولاً با چالش‌های بزرگ مواجه میشود. این دانشجویان نشانههایی از نگرش منفی مانند، احساس خستگی نسبت به آمار، ناتوانی برای درک مزایای آمار، عدم تمرکز در کلاس، بیتوجهی (غیبت) و پیشرفت نکردن در این کلاس را، نشان میدهند (محمد جودی، سحاری اشعری و محمد و تنگوووک، ۲۰۱۱). نگرش دانشجویان نسبت به یک دوره مهم است، چراکه آن، بر کل فرایند یادگیری مؤثر است. نگرش مثبت، دانشجویان را برای توسعه مهارتهای ذهنی آماری، کاربرد دانش به‌دست‌آمده در زندگی روزمره و داشتن یک تجربه لذت‌بخش در طول این دوره، قادر می‌سازد (محمد جودی و همکاران، ۲۰۱۱). عوامل مؤثر بر اضطراب آمار به‌طور گستردهای به مدت بیش از بیست سال موردمطالعه قرارگرفته است. تحقیقات نشان دادهاند، اضطراب آمار در میان دانشجویانی که زمینه تحصیلی آموزشهای آماری معدودی دارند، شایع است (پان و تانگ، ۲۰۰۴).
به‌طورکلی نتایج مطالعات درزمینه‌ی علل اضطراب آمار نشان میدهد، سوابق اضطراب آمار میتواند به سه بخش موقعیتی، محیطی و غیر موقعیتی (ذاتی، استعداد) طبقه‌بندی شود (اونوگبازی و ویلسون، ۲۰۰۳). سوابق موقعیتی به عواملی که شی محرک یا رویداد را احاطه میکند، گفته میشود و متشکل از متغیرهایی مانند، اضطراب ریاضی (بالوگلو، ۲۰۰۴) و ویژگیهای دورههای آمار (دوانی، ۲۰۱۰) میشود. سوابق محیطی به رویدادهایی که درگذشته رخ‌داده است و اشاره به متغیرهای مانند سن (بویی و آلفارو، ۲۰۱۱) و جنس (بالوگلو، دنیز و کسیسی، ۲۰۱۱) سوابق غیر موقعیتی برای اشاره به ویژگیهای شخصیتی یک فرد و شامل متغیرهایی مانند کمال‌گرایی (اونوگبازی و دالی، ۱۹۹۹) و تعلل تحصیلی (اونوگبازی، ۲۰۰۴) است.
به‌طورکلی تحقیقات نشان داده است، بسیاری از عوامل مرتبط با اضطراب آمار، تغییرناپذیرند. به‌عنوان‌مثال قومیت (اونوگبازی،b۱۹۹۹) و یا کمبود استعدادهای مورد نیاز، مانند استعداد ریاضی که در یک دوره خاصی از آمار نمی‌توان تغییر داد (ویلسون، ۱۹۹۷). از میان عوامل مرتبط با اضطراب آمار همچنین میتوان به جنس، نژاد، سن (کولینز و اونوگبازی، ۲۰۰۶) نیز اشاره داشت که نسبتاً تغییرناپذیرند. درنتیجه، اگرچه دانش این عوامل به افزایش درک ما از ماهیت و علل اضطراب آمار کمک کردهاند، اما آن‌ها دانشی در خصوص پیامدها که در درمان اضطراب آمار کمککننده باشد را ارائه نمیدهند (اونوگبازی، ۲۰۰۴).
با توجه به مطالعات انجام‌شده، برخی از مهمترین عواملی که میتوانند عملکرد پایین را در آمار توضیح دهد، عوامل شناختی و انگیزشی هستند (زارع و همکاران، ۲۰۱۱)؛ و آنچه بدیهی است، این است که اکثر دانشجویان درزمینه‌ی عوامل غیر شناختی مانند نگرش، ادراک، علاقه، انتظار و انگیزه دچار مشکل هستند. عوامل شناختی نیز نقش مهمی را در در این موضوع، بازی میکند. هر دو عامل میتواند موجب تداخل در فرایند یادگیری درگیر و مانع استفاده دانشجویان از آمار شود (محمد جودی، ۲۰۱۱).
با تمامی این تفاسیر میتوان اینگونه نتیجه گرفت، اضطراب آمار میتواند با بسیاری از متغیرها و پیشایندها بررسی شود. ازجمله میتوان به راهبردهای یادگیری اشاره کرد که شامل مؤلفه‌های شناختی و فراشناختی شامل تمرین، جزئیات، پیچیدگی، سازمان‌دهی، تفکر انتقادی، فراشناخت، نظم‌بخشی، مدیریت محیط و زمان مطالعه و راهبردهایی برای تنظیم تلاش است (کسیکی، بالوگلو و دنیز، ۲۰۱۰). سؤال اینجاست؛ آیا این دانشجویان که از اضطراب آمار رنج میبرند، راهبردهای یادگیری‌شان با دیگر دانشجویان که اضطراب آمار ندارند، متفاوت است؟ از دیگر پیش‌بین کننده‌های اضطراب آمار میتوان به اهداف پیشرفت دانشجویان اشاره کرد. به اعتقاد کاپلان و فلوم (۲۰۱۰)، نظریه‌ی اهداف پیشرفت یکی از برجسته‌ترین و کامل‌ترین دیدگاه‌ها درباره‌ی ادراک انگیزش پیشرفت و به‌ویژه انگیزش در حیطه‌های آموزشی و مهارتی است (ویسانی و همکاران، 1391). درواقع از میان اهداف پیشرفت، هدف تبحری رابطه‌ی مثبتی با خود کارآمدی بالا، استفاده از راهبردهای شناختی عمیق، یادگیری خودتنظیمی، مقابله کارآمد با مشکلات، عملکرد موفق، کمک طلبی و یادگیری مشارکتی و بهزیستی روانی افراد دارد (ایمز، ۱۹۹۲؛ دوک و لگت، ۱۹۸۸؛ لی و همکاران، ۲۰۱۰؛ کاپلان و فلوم، ۲۰۱۰؛ به نقل از ویسانی و همکاران، 1391). از این میان به نظر میرسد اهداف پیشرفت باواسطه‌ی انگیزش تحصیلی و راهبردهای یادگیری بر اضطراب آمار تأثیرگذار باشد (ویسانی و همکاران، 1391).
از دیگر مؤلفه‌هایی انگیزشی که میتواند با اضطراب آمار در ارتباط باشد میتوان به انگیزه درونی اشاره کرد، به‌طورکلی یافتههای مطالعات انجام‌شده در مورد انگیزه تحصیلی و اضطراب نشان میدهد که انگیزش درونی دارای یک رابطه مثبت با شاخص سلامت مانند اعتمادبه‌نفس، آرامش، مسئولیت، خلاقیت و خود شکوفایی درحالی‌که انگیزه بیرونی دانشگاهی یک رابطه مثبت با شاخص رفتارهای ناسازگار مانند ترک، اضطراب، سوءمصرف الکل و بی‌تفاوتی نسبت به مسئولیت دارد (دسی و رایان، ۲۰۰۰). در همین راستا پژوهش لواسانی، ویسانی و شریعتی (۲۰۱۴) نشان داد، تمامی ابعاد انگیزه تحصیلی اضطراب آمار را تحت تأثیر قرار میدهد و اهداف پیشرفت از طریق انگیزه تحصیلی است که به‌عنوان یک عامل انگیزشی اضطراب آمار را تحت تأثیر قرار میدهد.
باوجود پژوهشهای بسیاری که درزمینه‌ی سوابق غیر موقعیتی اضطراب آمار صورت گرفته است، اطلاع اندکی در مورد صفات شخصیتی دانشجویانی که سطوح بالایی از اضطراب آمار را تجربه میکنند، وجود دارد (چوو و دیلون، ۲۰۱۴). ویژگیهای شخصیتی دانشجویان دارای نگرش مثبت نسبت به آمار در مقایسه با دانشجویان با نگرش منفی نسبت به آمار چگونه است؟ آیا دستهبندی که مشخصات مختلف جمعیتی (دموگرافیک) دانشجویان را ارائه میدهد؛ وجود دارد؟
درواقع پژوهش حاضر در پی آن است که به این سؤال پاسخ دهد، از میان عوامل غیر موقعیتی، موقعیتی و محیطی کدام عامل بیشتر در پیشبینی و تبیین اضطراب آمار دانشجویان روانشناسی تأثیرگذار است؛ و نقش هرکدام از عوامل انگیزشی (انگیزه تحصیلی، اهداف پیشرفت، انتظار موفقیت) شناختی (سازمان‌دهی، مرور، فراشناخت) شخصیتی (ویژگیهای شخصیتی)، حمایت اجتماعی و نیازهای روانشناختی به‌عنوان عوامل غیر موقعیتی و محیطی در تبیین اضطراب آمار چگونه است. مثلا این‌که چگونه اهداف پیشرفت تحصیلی بر اضطراب آمار تأثیر می‌گذارد؟
کدام‌یک از اهداف عملکردی، اجتنابی و یا تبحری بر میزان اضطراب آمار نقش دارد؟ و یا نگرش نسبت به آمار و مفاهیم مرتبط به آن در دانشجویان روانشناسی چگونه است؟ آیا این نگرش بر میزان اضطراب آمار تأثیرگذار است؟ و این‌که این متغیرها میتوانند پیشبینی کننده‌ی قوی برای اضطراب آمار دانشجویان باشند؟ و آیا رابطه‌ای بین ویژگیهای شخصیتی دانشجویان رشته‌ی روانشناسی و اضطراب آمار وجود دارد؟ آیا تفاوتی بین اضطراب آمار دانشجویان دختر و پسر وجود دارد؟ آیا بین نیازهای روانشناختی (شایستگی، ارتباط، خودمختاری) و اضطراب آمار رابطه‌ای وجود دارد؟ آیا میزان حمایت عاطفی که دانشجویان از اطرافیان خود دریافت میکنند، میتواند پیشبینیکننده میزان اضطراب آمار دانشجویان باشد؟ درواقع هدف پژوهش حاضر، شناسایی پیشایندهای اضطراب آمار و یافتن راهبردهایی برای کاهش آن است. علاوه بر این پژوهش حاضر به دنبال بررسی پیامدهای اضطراب آمار بر انگیزش (خودکارآمدی تحصیلی، ارزش تکلیف) و شناخت (سطح پردازش) است، تا علاوه بر آنکه بر آگاهی دانش‌آموختگان از ماهیت و علل اضطراب آمار افزوده شود، با آگاهی بر پیامدهای اضطراب آمار، راهکارها و پیشنهاد‌هایی جهت کاهش اضطراب آمار دانشجویان روانشناسی از سوی پژوهشگران علاقهمند ارائه شود.
شکل 1-1- مدل پیشنهادی پژوهش حاضر
1-3- اهمیت و ضرورت مسئله:
اضطراب امتحان شرایطی را برای دانشجویان ایجاد میکند که کسانی که به آن دچار می‌شوند قادر به یادآوری مطالب یاد گرفته‌شده نیستند. ازجمله اضطراب‌های امتحان، اضطراب آمار است که به نظر میرسد دانشجویان در داخل کشور در رشته‌ی روانشناسی و علوم تربیتی از آن رنج‌برده و امتحان آمار توصیفی، استنباطی و روش تحقیق که اصطلاحات و مفاهیم آماری در آن فراوان یافت میشود منبع استرس و اضطراب فراوانی برای دانشجویان باشد. اثرات منفی اضطراب آمار به‌خوبی مستند شده است و مجموعهای از تحقیقات درزمینه‌ی رابطه منفی بین اضطراب آمار و پیشرفت آمار صورت گرفته است (بل، ۲۰۰۱؛ اونوگبازی و سیمن، ۱۹۹۵؛ اونوگبازی، ۱۹۹۵، ۲۰۰۳؛ ترمبلی، گاردنر و هیپل، ۲۰۰۰؛ زاناکیس، والنزی، ۱۹۹۷)؛ به‌عبارت‌دیگر، دانشجویانی که سطوح بالاتری از اضطراب آمار را تجربه میکنند، گرایش به عملکرد پایین‌تری در امتحانات آمار دارند. اثرات منفی اضطراب آمار، محققان را وادار میکند که به انجام پژوهش در حوزهی اضطراب آمار، به‌منظور روشن شدن ماهیت آن و اطلاع‌رسانی برای مداخلات بپردازند (چوو و دیلون، ۲۰۱۴).
درواقع دروس مرتبط با مفاهیم آماری نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت در مقاطع بالاتر تحصیلی دانشجویان دارد و مهارتهای مرتبط با آن علاوه بر اعتمادبه‌نفس بالا آن‌ها را قادر می‌سازد یافتههای خود را به‌طور تجربی و آماری مورد آزمون قرار دهند؛ و از دانشجویان در این رشته‌ی تحصیلی انتظار می‌رود که بر مفاهیم آماری و کاربردهای آن تسلط داشته باشند؛ اما وجود اضطراب آمار، مانعی برای این هدف است. به بیانی دیگر مهارتهای کمی در رابطه بامطالعه و درک واقعیت اجتماعی برای دانشجویان علوم اجتماعی مهم است، بااین‌حال دانشجویان، تمایل به اجتناب از روشهای کمی و حتی ترس از روشهای آماری دارند (اسلوتماکرز، ۲۰۱۴). مهم‌تر از آن این‌که به دلیل وجود اضطراب آمار کمتر دانشجویان روانشناسی به دنبال یادگیری و تسلط بر این واحد درسی برمی‌آیند و در پی آن به هنگام فارغ‌التحصیلی توان تجزیه‌وتحلیل مسائل را ندارند و لذا تسلط کمتری بر نرم‌افزارهای مرتبط به آمار ازجمله SPSS و PLAS و AMOS دارند؛ و ازآنجاکه اضطراب میتواند عملکرد را در یک کلاس و درنهایت تسلط بر موضوع را مختل کند (چرنی و کنی، ۲۰۰۵)؛ لزوم پژوهش درزمینه‌ی عوامل مؤثر بر ایجاد اضطراب آمار ضروری به نظر میرسد. اهمیت این موضوع در آنجا است که دانشجویانی که از اضطراب آمار رنج میبرند، در مقاطع بالاتر با مشکل جدی درزمینه‌ی درک و کاربرد آمار مواجه می‌شوند. در کشور ما تحقیقات اندکی در این زمینه انجام‌شده است. درنهایت در مورد دانشجویانی که در معرض خطر اضطراب آمار هستند، شناسایی عوامل و پیشایندهای اضطراب آمار امری ضروری به نظر میرسد؛ و نتایج تحقیق باعث خواهد شد که محققان راهکارهای لازم برای کاهش اثرات مخرب اضطراب آمار را ارائه نمایند.
1-4- هدف‌های پژوهش
۱-۴-۱- هدف اصلی:
آزمون مدل مفروض رابطه بین حمایت اجتماعی، ویژگیهای شخصیتی، نیازهای روانشناختی، راهبردهای یادگیری خودتنظیم، انتظار موفقیت، معدل ترم گذشته، انگیزه درونی، اهداف پیشرفت با سطح پردازش، خودکارآمدی و ارزش تکلیف از طریق میانجیگری اضطراب آمار و ابعاد آن.
۱-۴-۲- اهداف فرعی:
۱. تعیین رابطه بین حمایت اجتماعی با سطح پردازش
۲. تعیین رابطه بین حمایت اجتماعی با خودکارآمدی
۳. تعیین رابطه بین حمایت اجتماعی با ارزش تکلیف
۴. تعیین رابطه بین ویژگیهای شخصیتی با سطح پردازش
۵. تعیین رابطه بین ویژگیهای شخصیتی با خودکارآمدی
۶. تعیین رابطه بین ویژگیهای شخصیتی با ارزش تکلیف
۷. تعیین رابطه بین نیازهای روانشناختی با سطح پردازش
۸. تعیین رابطه بین نیازهای روانشناختی با خودکارآمدی
۹. تعیین رابطه بین نیازهای روانشناختی با ارزش تکلیف
۱۰. تعیین رابطه بین راهبردهای یادگیری خودتنظیم با سطح پردازش
۱۱. تعیین رابطه بین راهبردهای یادگیری خودتنظیم با خودکارآمدی
۱۲. تعیین رابطه بین راهبردهای یادگیری خودتنظیم با ارزش تکلیف
۱۳. تعیین رابطه بین اهداف پیشرفت با سطح پردازش
۱۴. تعیین رابطه بین اهداف پیشرفت با خودکارآمدی
۱۵. تعیین رابطه بین اهداف پیشرفت با ارزش تکلیف
1-5- فرضیه‌های پژوهش
در پژوهش حاضر فرضیه‌های مستقیم و غیرمستقیم زیر مورد آزمون قرار گرفتند:
۱-۵-۱- فرضیه کلی
مدل مفروض، رابطه علی بین حمایت اجتماعی، ویژگیهای شخصیتی، نیازهای روانشناختی، راهبردهای یادگیری خودتنظیم، انتظار موفقیت، معدل ترم گذشته، انگیزه درونی، اهداف پیشرفت با سطح پردازش، خودکارآمدی و ارزش تکلیف از طریق میانجیگری اضطراب آمار در دانشجویان شهر قزوین برازنده دادهها است.
۱-۵-۲- فرضیه‌های مستقیم
- حمایت اجتماعی با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- درونگرایی با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- برونگرایی با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- گشودگی نسبت به تجربه با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- توافق با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- وجدان با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- نیازهای روانشناختی با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- راهبردهای یادگیری خودتنظیم با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- انتظار موفقیت با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- انگیزه درونی با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- معدل ترم گذشته با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- اهداف تسلط با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- اهداف عملکردی با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- اهداف اجتنابی با اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) رابطه معنیداری دارد.
- اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) با خودکارآمدی رابطه معنیداری دارد.
- اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) با سطح پردازش رابطه معنیداری دارد.
17- اضطراب آمار و ابعاد آن (نگرش منفی به آمار، نگرش منفی به ریاضی و عملکرد آمار) با ارزش تکلیف رابطه معنیداری دارد.
فرم در حال بارگذاری ...
